Bir Çağ Fotoğrafı: Gençlik, Yapay Zekâ, Sosyal Medya
#AraştırmaGündemi [08]
Enes Kılıç editörlüğünde hazırladığımız Araştırma Gündemi’nin sekizinci sayısına hoş geldiniz. Umarım her şey yolundadır.
Bu sayıda üç güncel raporu mercek altına aldık:
BBC’nin Protections: The Social Internet,
Milli İstihbarat Akademisi’nin Yapay Zekâ, Toplum ve Güvenlik: Durum Analizi ve Türkiye’nin Stratejik Yol Haritası,
TÜİK’in İstatistiklerle Gençlik, 2024.
Milli İstihbarat Akademisi’nin raporuna bu e-bültende yer verdik. Diğer raporlara ise Patreon hesabımız üzerinden erişebilirsiniz.
Keyifli okumalar dilerim,
Ömer Burak Tek
Rapor Bülteni Direktörü
📌 Türkiye’nin yapay zekâ çağında güvenlik, etik ve strateji haritası
Millî İstihbarat Akademisi’nin yayımladığı strateji raporu, yapay zekânın Türkiye ve dünya üzerindeki toplumsal, etik ve güvenlik etkilerini kapsamlı şekilde inceliyor. Türkiye’nin dijital gelecek vizyonu açısından kritik bilgiler içeriyor.
🔹 Yedi tematik odak
Rapor, YZ teknolojilerini yedi başlıkta ele alıyor:
Güncel YZ Teknolojileri,
Güvenlik,
Dijital Ekonomi ve İş Gücü,
Toplum ve Kültür,
Siyaset ve Diplomasi,
Siber Güvenlik ve Sosyal Medya Etkileşimi,
Görüntü İşleme.
Her tema; risk, fırsat, stratejik yönelim ve araştırma gündemi olmak üzere dört perspektiften analiz ediliyor.
🔹 Türkiye’nin yerli yapay zekâ girişimleri akmasa da damlıyor
YZ uzman havuzu 2018-2024 arasında %46 genişledi.
Yerli girişimler, 2024’te 715 milyon doları aşan yatırımla erken aşama yatırım pastasının üçte birini kaptı.
TÜBİTAK son 4 yılda 215 milyon TL’den fazla kamu hibesi sağladı.
KVKK ve BTK rehberleriyle, mahremiyet ve açıklanabilirlik ilkeleri artık sadece tavsiye değil, düzenleme hâline geldi.
🔹 Yapay zekânın ekonomik potansiyeli, isgücüne etkisi
Yerli YZ girişimleri, 2024’te 716 milyon dolar yatırım çekerek erken aşama yatırımların %32’sini aldı.
Rapora göre Türkiye’nin YZ yatırımları, enerji sektöründe finansal akışları yeniden şekillendiriyor.
Üretken yapay zekâ, 63 sektörde yıllık 4,4 trilyon dolar ek değer oluşturma potansiyeli taşıyor.
YZ'nin sadece teknoloji değil, emek politikası meselesi olduğu vurgulanıyor.
Otomasyon nedeniyle kaybolacak meslekler ve birçok yeni beceri talebini karşılamak adına yaşam boyu öğrenme hibeleri, küçük işletmelere özel teşvikler ve mikro akreditasyon sistemleri gündemde.
🔹 Enerji tüketimi ve çevresel maliyetlere hazırlık
YZ sistemlerinin eğitiminde kullanılan büyük modeller, yüksek enerji tüketimiyle çevresel maliyetleri ve elektrik tüketimini artırıyor.
Trilyon parametreli modellerin belgesiz çalışması teknik hatalar ve maliyet artışı yaratıyor.
Enerji verimli YZ donanımı, yeşil teknoloji dönüşümünün teknik temelini oluşturuyor.
Yeşil uç çip tasarımları ile hem enerji tasarrufu hem de veri güvenliği sağlanmak isteniyor.
🔹 Güvenlik, regülasyon…
Küresel manada YZ destekli otonom silah sistemleri, insan kontrolü dışında karar verebilir hâle geliyor.
Siber saldırılar artık YZ algoritmalarıyla kişiye özel tasarlanıyor.
Kırmızı ekip testleri, YZ sistemlerinin açıklarını tespit etmek için önerilen kritik bir adım.
Gizlilik korumalı veri paylaşımı, yeni güvenlik mimarisinin omurgasını oluşturuyor.
OECD ve UNESCO’nun YZ alanında etik ilke ve normları tanımladığı uluslararası çerçeveler mevcut.
🔹 Son aksan da kaybolduğunda
YZ’nin kültürel etkileri, yerel dillerin küresel modeller karşısında erozyon riskini artırıyor.
Kültürel homojenleşmeye karşı dijital miras arşivleri ve yerel söylem koruma stratejileri öne çıkıyor.
İnsanlar, YZ sistemlerine bilinç ve otonomi atfetme eğilimi göstererek ontolojik sınırları bulanıklaştırıyor.
YZ’nin anlamlı görünen ama temelsiz cevaplar üretmesi, onu “epistemik otorite” gibi algılatıyor.
🔹 Tehlike senaryoları
Seçim güvenliği için şeffaflık, izlenebilirlik ve açıklanabilirlik ilkeleri temel kriter olarak tanımlanıyor.
Dezenformasyonla mücadele için gerçek zamanlı bot tespiti ve içerik etiketleme sistemleri öneriliyor.
Siyasi manipülasyon risklerine karşı uluslararası norm setleri ve seçim bütünlüğü platformları öneriliyor.
Otonom silah sistemleri, insan denetimini devre dışı bırakarak hukuk dışı güvenlik riskleri oluşturuyor.
Siber saldırılarda yapay zekâ destekli algoritmalar kişiselleştirilmiş tehditleri artırıyor.
Çok gerçekçi sahte içeriklere (deepfake) karşı dijital filigran standartları ve laboratuvarlar öneriliyor.
YZ ile her hareketimizin izlenebilir olması, mahremiyet algısını sarsıyor.
Dezenformasyon, YZ ile çok daha hızlı ve inandırıcı biçimde yayılıyor.
Milli düzeyde Ulusal YZ Etik Merkezi kurulması öneriliyor.
🔹 Türkiye’nin yol haritası üç kademeli
Kısa vadede (0-2 yıl): Etik merkez, yeşil YZ pilotları, açık model depoları ve hızlı eğitim programları devreye girecek.
Orta vadede (3-5 yıl): Yerli büyük dil modelleri, birleşik veri ağları ve test merkezleri kurulacak.
Uzun vadede (5+ yıl): Türkiye, kendi otonom sistemlerini ihraç eden ve YZ yönetişiminde kural koyan bir güç olmayı hedefliyor.
🔹 Politik senkronizasyon lazım
Yol haritası, Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (2021-2025) ve 2024-2025 Eylem Planı ile yüksek oranda örtüşüyor.
Ulusal Yeşil YZ standardı, ISO 42001 uyumlu güvenlik testleri ve dijital kültür politikaları artık sadece teknik değil, stratejik öncelikler.
Rapora göre Türkiye, 2030 sonrasında YZ alanında sadece kullanıcı değil, yön veren bir oyuncu olmak istiyor.
#AraştırmaGündemi’nin sekizinci sayısından bu kadar. BBC ve TÜİK’in raporları ise Patreon hesabımızda sizleri bekliyor.
Bağımsız ve nitelikli içerikleri sürdürebilmemiz için desteğinize ihtiyacımız var. Bize güç katmak için Patreon üzerinden bizleri destekleyin.
Rapor Bülteni’yle ilgili her türlü görüş ve önerilerinizi raporbulteni@gmail.com adresine veya bu bültene cevap yazarak ulaştırabilirsiniz.
Rapor Bülteni Direktörü Ömer Burak Tek’e ise omerburaktek@gmail.com adresinden ulaşmanız mümkün. Her gün içerik paylaşımına devam eden Instagram hesabımızı buraya tıklayarak takip edebilirsiniz.
Hoşça bakın zâtınıza.