#104 Göç ve Diaspora Vakfı | Suriye Saha Gözlem Raporu
Suriye'nin yeniden inşa sürecine dair bölgeden tespitler
Merhaba,
Rapor Bülteni'nin 104. sayısında Göç ve Diaspora Vakfı tarafından hazırlanan Suriye Saha Gözlem Raporu adlı çalışmayı inceledik.
31 Aralık 2024 tarihinde yayımlanan çalışmada 12 kategoride sahadan gözlemlere ve sorunlara yönelik somut çözüm önerilere yer veriliyor.
İyi okumalar!
Ömer Burak Tek
Rapor Bülteni Direktörü
I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Önce Kavramlar…
Mavi Kart, Şebbiha
Mavi Kart: Türkiye'de uzun süreli ikamet eden yabancı uyruklu kişilere verilen ve çalışma ile sosyal haklardan yararlanma imkânı tanıyan bir oturma izni.
Şebbiha: Suriye iç savaşında Esad rejiminin desteklediği, sivillere yönelik şiddet eylemleri gerçekleştiren paramiliter grup.
II. ARAŞTIRMACI KURUM
Göç ve Diaspora Vakfı
Hem Türkiye’de hem de uluslararası arenada göç ve diaspora araştırmaları yapıyor. Diaspora yapıları ile sivil toplum veya devlet kurumları arasında koordinasyonun geliştirilmesi amaçlı diplomasi faaliyetleri yürütüyor. İncelediğimiz rapor, kurumun internet sitesinde “Yayın No:3” olarak kaydediliyor.
III. METODOLOJİ
Sahadan gözlem, uzmanlardan görüş
Suriye'nin yeniden yapılanma sürecinde temel sorun alanları ve fırsatlar saha gözlemleriyle ortaya konurken Türkiye’nin bu süreçte oynayabileceği role ilişkin uzman görüşlerine yer veriliyor.
IV. BULGULAR
Raporun giriş kısmında yeniden yapılanmanın sadece altyapı yatırımları ve ekonomik reformlarla değil, aynı zamanda toplumsal barış, siyasal meşruiyet ve uluslararası iş birliğini de içermesi gerektiği ifade ediliyor.
Şam'daki Hükümet Yapısı ve Bürokratik İyileştirme Süreci
Raporda Türkiye ve Suriye bürokrasisi arasında iş birliğinin gelişmesi gerektiği söyleniyor. Bu bağlamda ortak çalışma grupları, eğitim programları ve teknik destek mekanizmaları kurulması öneriliyor.
Türkiye’deki STK’ların Suriye’deki STK’larla iş birliği yaparken insani yardım odaklı bir yaklaşımdan ziyade kalkınma temelli bir yaklaşım benimsenmesi gerekiyor.
Devrim Sürecinin Toplumsal ve Siyasal Meşruiyeti
Rapora göre devrim sürecinde öne çıkmış aktörlerin çeşitli rollerle yeni yönetim sürecine dahil edilmesi gerekiyor.
Devrimci aktörlerin yönetimde yer almasının toplumsal mutabakatı sağlayacağı ve ulusal birliğe katkı sunacağı ifade ediliyor.
Şam'daki Durum: Altyapı ve Ekonomik Zorluklar
Şam merkezi, ciddi bir yıkım yaşamamış olsa da çok eski bir altyapı sahip.
Türkiye’nin altyapı projelerine yönelik finansal ve teknik destek vermesi öneriliyor.
Diğer Şehirlerdeki Durum
Rapora göre Halep, Humus gibi şehirlerde altyapı ve üst yapı büyük oranda tahrip olmuş durumda.
Suriye’nin farklı bölgelerindeki güvenliği güçlendirmesi ve geri dönüş sürecini kolaylaştıracağı için bu şehirlerin imar edilmesi gerekiyor.
Ekonomik Kriz ve Para Politikası Önerileri
Suriye Lirası 2008’de 1 $= 55 Suriye Lirası iken şu an 1 $ = 12.000- 14.000 Suriye Lirası ediyor. Döviz dalgalanmaları enflasyona ciddi düzeyde etki ediyor.
Suriye’de kredi kartı sistemi bulunmuyor ve tüm ödeme işlemleri nakit üzerinden yapılıyor.
Raporda Türkiye’nin kurduğu TROY kredi kartı altyapısının Suriye’de kullanıma sunularak hızlıca çözüm üretilmesi öneriliyor.
Akaryakıt ve Lojistik Sorunları
Suriye’nin kendi petrol bölgelerinin PYD kontrolünde bulunması sebebiyle yol kenarlarında Lübnan’dan gelen benzin satılıyor.
Mersin-Gaziantep-Şam Lojistik Hattı Projesi ile Halep, Hama ve Humus gibi şehirlerin yeniden inşası için gerekli olan malzemeler hızlı bir şekilde taşınabileceği kaydediliyor.
Tren yolu hattı, Türkiye için önemli bir ekonomik fırsat sunacak ve Suriye’nin yeniden yapılanmasında stratejik bir rol üstlenebileceği ifade ediliyor.
Suriyeli Aktörlerin Giriş-Çıkış Sorunları ve Bürokratik Engeller
Türkiye’den Suriye’ye giden Suriyeli aktörler, genellikle Lübnan üzerinden Suriye’ye giriş yapmayı tercih ediyor.
İçişleri Bakanlığından alınan izinlerin sınırlı süresi sebebiyle Türkiye’den Suriye’ye giden Suriyeli aktörlerin çalışmalarını kısıtlı kalıyor.
Raporda Suriye'de iş yapmak ve ülkenin yeniden inşasına katkı sağlamak isteyen Suriyeli aktörlerin serbestçe giriş-çıkış yapabilmeleri için hızlı bir çözüm geliştirilmesi gerektiği ifade ediliyor.
STK temsilcilerine 6 ay – 1 yıllık uzun izinler tanımlanması, şirket sahibi olan Suriyelilere ve şirketlerinin yöneticilerine 1 yıllık izinlerin tanımlanması öneriliyor.
Güvenlik Durumu ve Şebbiha Tehdidi
Rapora göre Suriye’deki güvenlik durumu, Şam’ın bazı bölgelerinde hala tehdit altında.
Eski rejim unsurları, uyuşturucu çeteleri ve şebbiha grupları güvenliği zedeliyor ancak bu grupların etki alanı kısıtlı.
Raporda Türkiye’nin bu grupların etkisiz hale getirilmesine katkı sağlama amacıyla Suriye’ye destek vermesi öneriliyor.
İran’ın Suriye’deki Varlığı ve Güvenlik Sorunları
İran ve Hizbullah, Suriye'deki en etkin güçlerden biri.
Raporda Suriye halkının İran'ın ülke içindeki etkisinden rahatsız olduğu ifade ediliyor.
Rapora göre İran, Suriye'deki varlığını, buralardaki bazı türbe ve kutsal mekanların korunması üzerinden meşrulaştıracak bir kampanya yürütüyor.
Halkın Türkiye’ye Bakışı ve Destek Beklentileri
Suriye halkı Türkiye’nin desteğinden büyük memnuniyet duyuyor.
Türkiye’nin özellikle elektrik, telekom ve internet altyapısı konusunda vereceği desteğin Suriye’nin yeniden imarında Türkiye’yi hayati bir noktaya taşıyacağı ifade ediliyor.
Lübnan Mallarının Piyasada Etkisi
Lübnan’ın Suriye’ye yakın olması ve İran-Hizbullah varlığı, ticaretin büyük ölçüde Lübnan üzerinden yapılmasına neden oluyor.
Suriye'deki iş piyasasında Lübnanlı iş insanları oldukça etkili.
Rapora göre Türkiye, Suriye ile ticareti artıracak ulaşım ve lojistik imkânların sağlanmasına yönelik hızlı adım atması gerekiyor.
Türkiye - Suriye – Irak Bölgesel Stratejik Ortaklık Kurulması
Türkiye-Suriye-Irak arasında ortak 3 temel sorun ve fırsat bulunuyor:
a) PKK-PYD-IŞİD terör örgütleri,
b) ticaret-enerji yolları ve
c) su yönetimi meseleleri.Raporda Türkiye - Suriye – Irak’ın “Ekonomi - Güvenlik - Su Yönetimi” merkezli bir stratejik bölgesel ittifak çalışması öneriliyor.
Suriyelilerin Geri Dönüşü
Suriye’de 12 milyonu aşkın insan, sığınmacı, göçmen veya farklı ülke vatandaşlığı statüleriyle dünyanın çeşitli bölgelerine dağılmış durumda.
Türkiye’de bulunan 2,9 milyon Suriyeli sığınmacının 900 binden fazlası Türk Milli Eğitim Sistemi içinde eğitim görmekte, 50 binin üzerinde Suriyeli genç ise Türkiye’deki üniversitelerde öğrenim görüyor.
Suriye’nin mevcut fiziksel yapısı her ne kadar Suriye özgürleşmiş olsa da birçok Suriyelinin geri dönüş kararlarını ertelemesine neden oluyor.
Rapora göre Suriyelilerin geri dönüş kararını etkileyen başat unsurlar:
a) Toplumsal gerilimlerin halen sıcak olması,
b) Normalleşme sürecinin uzun bir zaman alacak gibi görünmesi,
c) İsrail’in Suriye topraklarındaki işgal girişimleri,
d) PYD terör yapılanmasının henüz tamamen tasfiye edilmemiş olması.Sığınmacıların sosyal, ekonomik ve ticari bağları dikkate alınarak geri dönüş süreçlerinin kademeli bir şekilde planlanması öneriliyor.
Türkiye’de şirket sahibi, meslek sahibi veya eğitim görmüş bireylerin mavi kart gibi uygulamalarla Türkiye ile ilişkilerinin devamlılığı sağlanması gerektiği ifade ediliyor.
Rapora göre geçici koruma statüsündeki kişilerin yılda birkaç kez Türkiye’ye giriş yapmasına izin verilerek sosyal bağlarını sürdürmelerinin teşvik edilmesi gerekiyor.
V. BİZDEN KISA KISA
Rapor Bülteni olarak 2024’te;
18 bülten yayımladık.
3 soruşturma yayımladık.
1 politika notu yayımladık.
Raporpedia projesini hayata geçirdik.
#ÖteYandan video serisinde 6 video yayımladık.
#RaporaGöre video serisinde 15 program yaptık.
2 rapor seçkisi hazırladık.
2.700 aboneye ulaştık.
Ortalama 1.800 okunmaya ulaştık.
İnternet sitemizi yeniledik.
En büyük destekçimiz okuyucularımız. Yıl boyunca bizlerden desteğinizi eksik etmediğiniz için teşekkür ederiz.
Hoşça bakın zâtınıza.